Reja:
- Shaxsiy kompyuterlarda periferik qurilmalarda ishlash asoslari
- Kiritish qurilmalari, Chiqarish qurilmalari
- Saqlash qurilmalari, Tarmoq qurilmalari
Periferik qurilma bu — kompyuterga tashqi tomondan ulanib, uning imkoniyatlarini kengaytiradigan qurilmalarga aytiladi. Bu qurilmalar qo’shimcha qurilmalar ham deyiladi, ularsiz ham kompyuter o’zining asosiy ishlarini amalga oshiraveradi. Periferik qurilmalar faqatgina qo’shimcha ishlarni amalga oshiradi.
Periferik qurilmalar kompyuterga ma’lum bir portlar yoki simsiz ulanishi mumkin. Misol uchun, USB, LPT, COM portlar orqali yoki simsiz aloqa orqali, ya’ni wi-fi, Bluetooth va hakazolar orqali.
Demak, bu qurilmalarga nimalar kiradi? Bu qurilmalar juda ko’p, shuning uchun nimalar kirmasligini bilib olsak, qolgan hamma narsalar kirishi oydinlashadi.
Kompyuter nimalardan tashkil topgan va nimalar bo’lmasa umuman ishlamaydi? Shu savolga javob beramiz. Kompyuter tizim blok(cucmeMHbiH6^OK), monitor va klaviaturadan tashkil topgan. Bu qurilmalarning birortasi bo’lmasa kompyuterni ishlatib bo’lmaydi(ya’ni temir sifatida topshirib yuborish ham mumkin). Ko’pchilik bu ro’yxatga sichqonchani(mMshka) ham kiritishadi, lekin u siz ham kompyuterni ishlatish mumkin-ku. Tizim bloki ichidagi narsalar(O3y, vinchester, protsessor,..) umumiy holda uning ichiga kirib ketadi. Qolgan barcha qurilmalar periferik qurilmalardir.
Periferik qurilmalarning soni ko’pligi uchun, ularni bir necha guruhlarga bo’lib o’rganiladi. Bu maqolamda ularning ba’zilarini qaysi guruhlarga kirishini yozib o’taman, qolgan qurilmalarni o’zingiz biroz o’ylagan holda, kerakli guruhga kiritib olishingiz mumkin, demak bu guruhlar quyidagilar:
Kiritish qurilmalari. Bu qurilmalar biror narsa(rasm, yozuv, komanda, video, ovoz)larni kompyuterga kiritish uchun ishlatiladi. Klaviaturani xam shu guruhga kiritish mumkin, lekin u periferik qurilma emasda. Bu guruhga quyidagi qurilmalar misol bo’la oladi: trekbol, skaner, raqamli fotoapparat, kodlovchi qurilma, shtrix- kodlarni o’quchi qurilmalar, mikrofon,…
Chiqarish qurilmalari. Biror narsa(rasm, matn, ovoz,..)ni kompyuterdan chiqarish uchun ishlatiladi. Bu guruhga quyidagilar misol bo’la oladi: printer, plotter, naushnik, kolonka, sambufer,.
Saqlash qurilmalari. Bu qurilmalar ma’lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi. Vinchester, kompyuter ichida joylashgani va asosiy qurilmasi bo’lgani uchun periferik qurilmaga kirmaydi. Bu guruhga quyidagilar misol bo’la oladi: qo’shimcha qattiq disklar, CD-DVD disklar, fleshkalar, floppi disketalar, disk massivlari,.
Tarmoq qurilmalari. Bu qurilmalar tarmoq qurish uchun ishlatiladi. Tarmoq topologiyalariga qarab bu qurilmalar tanlanadi. Misol qilib, tashqi modem qurilmalari, tarmoq adapterlari,…
Periferik qurilma— protsessorning hisoblash quvvatidan foydalanishga imkon beradigan uskunalar.
Tashqi vositalarning ko’p turlari mavjud. Ular orasida ikkita katta sinfni ajratish mumkin: kompyuter kirish qurilmalari va chiqish moslamalari.
Kirish qurilmalari ma’lumotlar va dasturlarni kiritish, shuningdek dasturga va kompyuter xotirasida saqlanadigan ma’lumotlarga tuzatish kiritish uchun mo’ljallangan. Ular avtomatik bo’lmagan (qo’lda) va avtomatik bo’linadi. Avtomatik ularda ma’lumot avtomatik ravishda kiritilishi bilan tavsiflanadi: teshilgan lentalardan, zarb qilingan kartalardan, magnit muhitdan, bosilgan matnlar va grafikalardan. Ularning tezligi qo’lda ishlaydiganlarga qaraganda ancha yuqori. Qo’lda ishlaydigan qurilmalar sekin ishlaydi, ammo kirish paytida ma’lumotni sozlash imkonini beradi. Bularga turli xil boshqaruv panellari kiradi.
Chiqish moslamalari ma’lumotni kompyuterdan chiqarish, natijalarni matn, grafik, multimedia yoki raqamli-analog shaklida qayta ishlash uchun ishlatiladi. Ular quyidagi turlarga bo’linadi:
oraliq yoki mashina muhitidagi chiqish moslamalari (magnit muhit);
matnlar, grafikalar, jadvallar ko’rinishidagi ma’lumotlarni chiqarish va mahkamlash uchun asboblar (bosib chiqarish moslamasi, plotter);
tashqi muhitga ma’lumot uzatish uchun qurilmalar (DAC, aloqa liniyasiga chiqish).
Eng keng tarqalgan chiqish moslamalari printerlar, plotterlardir.
Kirish qurilmalariga quyidagilar kiradi: sichqonlar; trekbollar; joystiklar engil tuklar; raqamlashtiruvchilar; raqamli kameralar; skanerlar.
Modem kirish va chiqish ma’lumotlari uchun ham xizmat qilishi mumkin.
Kompyuter atrof-muhit sinfidan bitta qurilma. Periferik qurilmalar sinfi kompyuterni hisoblash (mantiqiy) bloklarga — protsessor (lar) ga va bajarilayotgan dastur va ularga tegishli tashqi qurilmalarni, shuningdek ularni bog’laydigan interfeyslarga saqlash xotirasiga bo’lish bilan bog’liq holda paydo bo’ldi. Shunday qilib, kompyuterlarning imkoniyatlarini kengaytiradigan periferik qurilmalar uning arxitekturasini o’zgartirmaydi.
Kompyuter tarmoqlari uchun periferik uskunalar — bu serverlar, printerlar, skanerlar.